Liderlik veya yöneticilik diye ayrı iki kavram yok, insan yönetimi var.

İnsanları yönetme işini rasyonellik bağlamında yorumlamaya bugünlerde yöneticilik diyorlar.

İnsanların duygusal boyutunu yönetme işini ise liderlik olarak tanımlıyorlar.

İnsan sadece rasyonellikle sonuç elde edemiyor.

Bir şeyin öyle olduğunu veya olması gerektiğini düşünmek veya bilmek aksiyon almak için yeterli değil.

O halde harekete geçirecek bir şeylere ihtiyaç var. O şey de duygular.

Harekete geçiren duygular yaratma işi motivasyon olarak adlandırılıyor. Liderlerin yetersiz kaldığı yerde kişisel gelişim eğitimleri ve kitapları devreye giriyor. Ya kendin yapacaksın ya liderden bekleyeceksin. Ya da ikisi birden.

Kurumsal hayatta liderlik, insanları harekete geçirecek duyguları yaratmaktan daha geniş bir kapsamda ele alınıyor.

İnsanların negatif duygularını da yönetmek. Sadece hareketten alıkoyan negatif duygulardan kurtulmalarını sağlamak da değil. Bildiğin insanları iyi hissettirmeye çalışmak. Bir anlamda duygusal terapi. Psikologluk. Pışpışçılık.

Bu kadar fazla duygusal resilience eğitimi yapılması, liderlerin bunu yeterince yapamadığını mı gösteriyor acaba ? Ya da onların görevi değil belki de ?

Bazı insanların daha fazla liderlere ihtiyacı var. Duygusal olarak kendi kendine dengelenebilen, duygularını kontrol edip yönetebilen insanların liderlere ihtiyacı yok. Kendi kendilerini motive edip, negatif duygularla başedebiliyorlar. Bunlar motive. Bunlar resilient.

Yani lider ve yönetici ayrımı burdan çıkıyor. İnsanlar duygularını kendileri yönetebilir, bu onların işidir diyenler yönetici olarak tanımlanıyor.

İnsanlar duygusal anlamda (olumlu/olumsuz) kendi kendine yetersizdir; onlara dışarıdan müdahale etmek gerekir diyenler ise lider. Bunu bilinçli de yapabilirler, bilinçsiz de. İyi niyetle de, kötü niyetle de.

Son olarak, öğretilir mi veya öğrenilir mi? Tabii ki.

'Reductio ad Absurdum', eski dilde 'Abese İrca'. Harry Potter serisinden bir büyü çağrışımı yapmış olabilir, ama değil.

Alet iş görür, el övünür.

Akıl yürütme araç ve yöntemlerini bilmek rasyonellik adına fayda sağlayabilir. Rasyonel düşünenlerin alet kutusunda olması gereken aletlerin önemlilerinden birisi 'Reductio ad absurdum'. Akıl yürütenlerin genel amaçlı levyesi de denebilir.

Anne ve babalarımızın zaman zaman kullandığı bir akıl yürütme aracı. 

Baba : Neden sigara içiyorsun.

Genç : Arkadaşlarımın hepsi içiyor.

Baba : Arkadaşların köprüden atlasa sen de mi atlayacaksın ?

Argümandaki iddiayı kanıtlamak için, tam tersi senaryonun varabileceği saçmalıklara/çelişkilere vurgu yapmak olarak ifade edilebilecek bir akıl yürütme aracıdır.

Kullanırken dikkat etmek gerekir. 'Straw Man Fallacy' ve 'Slippery Slope Fallacy' safsataları, bu akıl yürütme aracını kullanmaya çalışırken düşülebilecek bilişsel tuzaklardır.

Görselin konuyla ne alakası var diye düşünenler olabilir.

Nature dergisinde yayınlanan bir kısa makalede, kadın 100 metrecilerin, 2156 yılında erkek 100 metrecileri geçeceğine ilişkin çalışmaya yer verilmiş.

Doğrusal regresyon kullanan yazarlar, makalelerinin saygın bir bilimsel dergide yayınlanması için gereken şartları harfiyen yerine getirmişler. Ayrıca ilgi çekici bir kehanet içerdiğinden, yayın şansı bulmakta zorlanmamışlar.

Biostatistic uzmanı Kenneth Rice, makaleyi eleştirmek için veri setini incelemek yerine, 'Reductio ad Absurdum' aracını kullanmış.

Aynı analiz ile, 2636 yılından sonra 100 metre zamanlarının, sıfır saniyenin altına düşeceği ilginç durumların ortaya çıkacağına vurgu yapmış.

İlgili makale linki;

https://www.nature.com/articles/431525a

Özünde, doğal olanın iyi; yapay/sentetik/insan yapımı olanın ise kötü olduğu çıkarımında bulunan hatalı akıl yürütme türüdür. 

Market raflarında, sabah sağlık programlarında, aşı ve GDO karşıtlarının söylemlerinde sıklıkla rastladığımız bir olgudur.

İçerisinde “Doğal” kelimesi geçen envaiçeşit ürün ambalajına rastlıyoruz marketlerde. Benim için en ilginç olanı “Doğal İnek Sütü” ibareli ürünler. Doğal olmayan inek sütünün ne olduğunu araştırdım, bulamadım. Hayal gücümü zorladım ama nafile. Çiğ/işlenmemiş süt yerine kullanıyorlar sanırım.

Ülkemizde doğal kelimesi aslen, ‘Sahtekarlık yapmadık…’ anlamında kullanılıyor galiba. Yani, “Gerçek Ürün”, “Tarım Bakanlığı Taklit ve Tağşiş Listesine Girmeyecek Ürün” ifade edilmek isteniyor.

Markette mantar satılan reyona geldiniz. Çeşit çeşit doğal mantarlar var, kültür mantarlarının yanında. Kafa yapanı, zehirli olanı… Sonuçta doğalsa iyidir.

Doğal besin destekleri tavsiyeleri maskesi ile, aslında farmakolog ve hatta hekimliğe soyunmuş şifacılara rastlıyoruz, yıllardır sabah programlarında.

Hastalıklara sebep olan bakteri ve virüsler de doğal olduğundan iyi olmalılar. Bunların vereceği zararları önlemeye yönelik geliştirilen aşılar ve ilaçlar ise doğal değillerse uzak durulmalı herhalde.

Bu yanılgı ile karıştırılan “Doğalcılık Yanılgısı – Naturalistic Fallacy” adında bir başka kavram daha var. G.E. Moore’un kitabı ‘Principia Ethica’da incelediği.

Bu daha çok, hoş ve arzu edilen gibi doğal özelliklerden indirgenen ahlak yaklaşımını eleştiriyor. David Hume’ın “Olan ve olması gereken problemi” ile ilişkilendiriliyor.

Benim zaman zaman kafa karışıklığı yaşadığım başka bir doğallık konusu daha var. Antik Yunan’da ele alındığı haliyle doğallık konusu.

Antik Yunan’da doğal olan kavramı, doğanın işleyişinden ve kanunlarından çok, insanların davranışlarını yönlendiren normlar üzerinden tanımlanmış.

Başka bir ifade ile benim yaşadığım kafa karışıklığı, bir konuda karar vermek gerektiğinde ve rasyonelliğin tıkandığı yerde, doğal olan hareket tarzının ne olduğu ile ilgili.

Öğrenilmiş çaresizlik kavramını hayatımıza sokan 5 maymun deneyini hatırlayanlar vardır.

Şu, muza ulaşmaya çalışan maymunlara tazyikli soğuk su sıkılan deney.

Bir kitapta kaynak belirtilmeden yer verilen ve aslen varolduğuna ilişkin bugüne kadar kanıt bulunamayan bu deney, kişisel gelişim camiası ve kurumsal arenada oldukça popüler olmuştu bir zamanlar.

Diğer taraftan öğrenilmiş çaresizlik, üzerinde çok sayıda bilimsel çalışma gerçekleştirilmiş bir kavram.

Tekrar eden başarısız girişimler akabinde, sonucu değiştiremeyeceğine ilişkin oluşan inanç olarak tanımlanabilir kısaca.

Son yıllarda insanlar üzerinde yapılan yeni deneylerde, kavramın tersten işlediği yönünde sonuçlar elde edilmiş.

Yani biz insanlarda yetersizlik duygusunun aslen başlangıçta da var olduğu görülmüş. Sonrasında elde edilen sonuçlar, öğrenilmiş çaresizlik durumu yaşayıp, yaşamayacağımızı belirliyormuş.

Geçen gün yaptığım bir okuma esnasında, kavrama benzer bir tanımlamaya denk geldim. "Öğrenilmiş Cahillik - Learned Blankness".

Anna Salamon tarafından isimlendirilen bu yeni kavram, düşünme alanında yaşadığımız benzer durumları tanımlamak için geliştirilmiş.

Hepimiz için düşünsel çaresizlik alanları var.

Birisi için bu matematik.

Diğeri için dijital dünya.

Bir başkası için ise soft skill'ler.

Bu çaresizlik alanlarımızla ilgili akıl yürütmek söz konusu olduğunda, korkuyor ve geri adım atıyoruz. O alana girmek istemiyoruz.

Geçmiş olumsuz anlama/anlamlandırma deneyimlerimizin sonucu çoğunlukla bu durum.

Daha önce başarısız olmuş olmak, tekrar denemeye engel olmamalı.

Belki basitten başlayarak ve farklı teknikler deneyerek bu alanlardaki cahilliklerimizi kırabilmek mümkündür.