Finansal Yönetim (6)
Bu aralar karlarını %200-300 artıran şirketler hedefe alınarak yapılan çok sayıda haber ve açıklama dolanıyor ortalıkta.
%80 civarındaki resmi enflasyon oranının çok üzerinde yıllık kar artışları ilk planda insan beyni tarafından fahiş kar artışı olarak algılanıyor.
Matematik ve finans bilenler için dahi aynı yanılgı tuzağına düşmek çok da sıra dışı değil.
Diğer yandan, kazın ayağı pek de öyle olmayabilir.
Enflasyon %15 iken, 100 sermayesi olup, 20 kar eden bir firma (120÷115)-1=%4.38, reel sermaye getirisi yani reel kar elde etmiş demektir.
Enflasyonun %80 olduğu ortamda, karı bir önceki yıla göre %200 artarak 60 olan (20*(1+%200)) aynı firma, aslen reel olarak (160÷180)-1=-%11.11 zarardadır.
Alternatif enflasyon hesaplamalarındaki %175 civarındaki oranlar dikkate alındığında durum daha da dramatik olmaktadır.
Arada gerçekten reel sermaye getirisi elde edecek kar artışı sağlayanlar da olabilir. Diğer taraftan, enflasyon ülke ekonomi yönetiminin hatalarının otomatik düzeltmesidir ve az veya çok hepimizi fakirleştirir.
Ekonomi yönetimi aldığı kararlar ile, fakirleşme sürecinde bazı grupları diğerlerine tercih etmektedir. Yani eşit fakirleşme söz konusu değildir.
Hangi grupta olduğunun, tercih edilip edilmediğinin ve gerçekte ne kadar fakirleştiğinin farkında olmak önemli.
Benim ilk üçüm sırasıyla; 4, 12 ve 9 numaralı prensipler.
Aslında hepsi özenle seçilmiş. Bugüne kadar gördüklerim arasında en ayakları yeri basanı.
Benim çevremde hakim olan;
- 'Liderlik tam olarak anlatılmaz. Ama görünce anlarsın',
- 'İnsanları kendi çıkarlarının aksine dahi olsa peşinden sürekleyebilendir.'
- 'Lider olunmaz, doğulur.'
- 'Yönetici ayrı, lider ayrı.'
- 'Sen bir anaaa..., sen bir babaaaa..., her şey oldun artık banaaa.'
benzeri tribünlere hitap eden ya da topu taca atan yaklaşımlara iyi bir alternatif.
Not :
1) Görsel İngilizce. Önce Türkçe bir görsel veya açıklama aradım. Birkaç çeviri buldum da aslen. Ancak, benim anladığımla yapılan çeviriler çok farklılıklar içeriyordu. Benim kendi anlayışımla çevirdiğimde dahi, ortaya çıkacak Türkçe metinden 15-20 farklı anlam çıkarılacağını düşündüğüm için orjinalini paylaşmayı uygun buldum. En azından orjinalini farklı yorumlayın.
2) Jeff Bezos ayrılmadan hemen önce 2 adet prensip daha eklenmiş. Bana göre onun onayladığı prensipler değil. 'Gitmeden bunları da ekleyelim de, onun prensipleri gibi gözüksün' amacıyla yapılmış bir hamle gibi düşündüm.
1980 lerde hayali ihracat vardı şimdi hayali ithalat veya hayal ithalatı.
Dolar gönderiyoruz karşılığında şifre (kripto para) alıyoruz.
Gerçi önce incir/üzüm gönderip üzerinde Benjamin Franklin resmi olan kağıtlar (ülkemizdeki dolarlar) almıştık. Yurt dışından borç olarak gelenler de üzerine eklenmişti.
Amerikalı senin resimli kağıdını kabul etmez, kendi resimli kağıdını vermek için.
Şimdi resimli kağıtları dijital şifrelerle değiştiriyoruz.
Yani incir/üzüm gitti, resimli kağıtlar geldi.
Şimdi resimli kağıtlar gitti yerine şifre aldık.
Amerikalılar inciri/üzümü yedi. Bizim elimizde şifre kaldı.
Rezerv para/kripto para felsefesi bir yana, kripto paraların ülkemizin cari açığı ve piyasadaki dolar arzı üzerindeki etkileri konusu merak uyandırıyor.
Sonuçta ithalata benzer şekilde piyasadan dolar çekilip yurt dışına transfer oluyor.
Akademisyenler için bir makale/araştırma konusu olabilir.
Türkiye'deki kripto para furyasının cari açık ve döviz fiyatlarına etkisi.
Hayatın akışı ve kuralları özünde basittir. Finans hayatın içinde, onun vazgeçilmez bir parçası olduğundan, onun da basit olması beklenir. Aslına bakarsanız basittir de.
Finansı bir miktar zorlaştıran unsur zaman boyutudur. Finansın en temel düzeyde tanımı, ‘İşin içerisine vade giren para ile ilgili işlemlerdir’. Zamanın finansa etkisi iki olgu ile gerçekleşmektedir.
Bunlardan birincisi risk kavramıdır. Geleceğin içerisinde barındırdığı belirsizlik, para ile ilgili bütün hesaplama ve değerlendirmeleri doğrudan etkilemektedir.
İkinci olgu ise paranın zaman değeri kavramıdır. Bugünkü para ile, gelecek veya geçmişte farklı noktalardaki paraların değerlerinin eşit olmaması, yine para ile ilgili bütün hesaplama ve değerlendirmeleri birinci elden değiştirmektedir.
Bu makalede, bu olgulardan ikincisi ile ilgili toplumun genelindeki bilgi eksikliğinin, bunu kullanan bazı gruplara avantaj sağlarken, toplumun geneline nasıl maliyet yarattığını konu etmeyi amaçladım. Bunu yaparken, paranın zaman değeri konusundaki düşük bilinç seviyesine ilişkin güncel ve hayatın içinden örneklerle ilerlemenin, siz okuyucuyu okumaya ikna etme anlamında etkili olacağını düşündüm :)
Arabamızın camına iliştirilen kartlar, gönderilen sms/email’ler veya doğrudan telefon aramaları yoluyla sıkça maruz kaldığımız kredi kartı tefeciliği ilk örnek. Kredi kartınız varsa, aylık % 1, yıllık %12 ekleyerek borcunuzu taksitlendiriyoruz/nakit veriyoruz benzeri söylemlerle pazarlanan, gerçekte ifade edilen oranların iki misli maliyete sebep olan ve bankalar kullanılarak gerçekleştirilen tefecilik yöntemi.
Bir diğer örnek, satıcısının veya finansçısının da gerçek maliyetini bilemediği, % 0,80 aylık, %9,60 yıllık vade farkı ile taksit yapıyoruz diyen; aslen iki misline yakın maliyet ekleyen mağaza, inşaat şirketleri, özel okul veya hastaneler.
Çok daha yaygın başka bir örnek ise, taksitli kredi kullandırırken toplam geri ödeme tutarı ile kredi anaparasını karşılaştırarak, gerçek maliyetin yarısı kadar faiz oranı telafuz eden banka personeli.
Falcılık ve kahinlik insanlık tarihinin her döneminde varolan meslekler olmuştur. Gelecek bilincine sahip bir varlık olan insanın, geleceğe yönelik belirsizlikten rahatsızlık duymasının ve belirsizliği giderme ihtiyacının ortaya çıkardığı bir durum olsa gerek bu varoluş.
Finans sözkonusu olduğunda, belirsizliği ortadan kaldırmaktan çok, geleceği tahmin ederek kolay kazanç elde etme fikri ön plana çıkıyor. Günümüzde finans bilmeyi, döviz kurlarını tahmin etmekle eşdeğer gören önemli sayıda insan var ülkemizde. Bu durum ise, ‘Döviz kuru ne olur ?’ sorusunun finansçılara sorulan en popüler soru olması sonucunu yaratıyor.
Finanstaki falcılık ve kahinlik örnekleri ile bağlantılı önemli bir mefhum ise tüyo meselesi. Finansçılardan her daim tüyolar vermesi bekleniyor. Tüyo konusunda gençliğimden bir hikaye, tüyo bekleyenler nezdinde nasıl iyi bir finansçı olunabileceğine yönelik ipuçları veriyor.
Ünlü yorumculardan dinlenen canlı müzik eşliğinde yemek yenilen gazino kültürü, doksanlı yılların başında halen, üst sınıfın sosyalleşme/ eğlence/ boy gösterme tercihleri listesinin en üst sırasında yer almaktaydı. Babam Enternasyonel İzmir Fuarı süresince, Kültürpark’taki en popüler gazinolardan birisinin şef garsonluğunu yapmaktaydı. Ben ise gazino içindeki çiçek/ puro/ sigara/ buzlu badem satış işlerini takip ediyordum. Genelde durduğum yer girişi ve salonu gören stratejik bir pozisyonda olduğundan ve genç olmanın verdiği meraktan sürekli gelen gidenler ile ilgili gözlem yapıyordum.
Tipi ve kılığı çok uygun olmamakla birlikte, işadamlarının ve ünlü şahsiyetlerinin masasına kabul edilen bir adam vardı. Neredeyse her gece gelip, farklı iş adamlarının masasında 5-10 dakika kalıp gidiyordu. Önce babama sordum kim olduğunu. Atçı olduğunu, işadamlarının kendisini çok sevdiğini söyledi. Kıyafet ve tipinin ortama uygun olmadığını söylediğimde, ilk başta kendisinin de içeri aldırmadığını ancak, işadamlarının özellikle kendisinden rica ederek masalarına davet ettiklerini söyledi.
Kendisine ufak bir ikramda bulunup yakınlık kurmaya çalıştım. Cana yakın esprili birisiydi. Şefin oğlu olduğumu da öğrenince, her geldiğinde ufak ufak sohbet etmeye başladık. Samimiyeti ilerlettikten sonra yaptığı işin ve her gece gazino gazino gezmesinin hikayesini öğrendim.
‘Bu işten ne kazanıyorum/kazanacağım ?’ sorusu, cevabının kritik olmasının yanında, çoğu insanda kafa karışıklığına sebep olan bir sorudur. ROI, ROE, EBIT, EBITDA, WACC, RAROC vb. jargon içerisinde kaybolmaya varan süreçler sonunda, ne kazanıldığı/kazanılacağı sorusu çoğunlukla cevapsız kalmaktadır.
Franchise veren ya da yatırım yapılarak tedarikçi olunan bazı iş kollarında, finans bilgisi düşük olan yatırımcı, bol sıfırlı kar garantileri ile kandırılmaktadır. ‘Aylık ..... bin TL gelir garantisi’, ‘2 yıl boyunca aylık minimum .....bin TL kar’ benzeri söylemler; yatırımın gerçek % getirisini çoğunlukla gizlemekte, alınan riske oranla getiri oranları bazı durumlarda, risksiz sabit getirili yatırım araçlarının dahi gerisinde kalabilmektedir. Bugünlerde gündemde yoğun bir şekilde yer eden 'Startup'lar için oldukça önemli olan bu konu, genelde fikri girişime dönüştürüp kısa bir süre sonra satmak hedefindeki girişimciler tarafından ikinci plana atılmaktadır. Diğer taraftan yatırımın getirisi konusu, olası başarılı satışa kadar ki süreçte muhatap olunacak melek yatırımcı ve finansörler için önemli olmasının yanında, satın alacaklar için fiyatı belirleyen temel etmenlerden biridir.
Karışıklık temelde insanların, gelir-kar-nakit ayrımını tam yapamamalarından ve bunların vade ile ilişkisini kavrayamamalarından kaynaklanmaktadır. Görünüşte birbirine çok benzeyen yatırım alternatiflerinin getirileri çok farklı olabilmektedir. Örneğin, ilerleyen bölümde ayrıntısına yer verilen, 1.000.000 TL’lık eşit başlangıç yatırımına ve amortisman hariç eşit gelir/gider yapısına sahip iki farklı 5 yıllık yatırımdan; otobüs yatırımının getirisi % 12,38 iken, hatlı minübüs yatırımının getirisi % 23,14 olabilmektedir.
Ayrıca, yatırım gerçek getirisi, ROE, EBITDA vb kavramlarla ifade edilen rasyolardan da farklı gerçekleşebilmektedir. Örneğin, ilerleyen bölümde incelenen otobüs yatırımının gerçek getirisi yıllık % 12,38 iken; net kar/sermaye % 8, (net kar+amortisman)/sermaye % 28, EBITDA/sermaye % 30 gibi farklı rakamlar olarak karşımıza çıkmaktadır. İncelenen örnek yatırımların detayına aşağıda yer verilmiştir.
