Ortalama 75-80 yıllık hayatlar sürüyoruz.

İlk 20-25 yılı çocukluk, eğitim, hayata hazırlık vs.

Son 10-15 yılı ise sağlık sorunları, çalışamama vs.

Aradaki bölümde biriktirme şansı yakalıyoruz.

Gerek, hayatımızın ilerleyen aşamalarının kalite ve güvencesini artırmak; gerek çocuklarımıza bırakmak için.

İki tip biriktirme söz konusu; servet ve beşeri sermaye.

Biriktirdiğimiz beşeri/fikri sermaye bizimle birlikte yok oluyor. (Patent, telif gibi bazı özel durumlar haricinde)

Maddi sermayeyi ise servet olarak çocuklarımıza miras bırakabiliyoruz.

Doğuştan fırsat eşitliğinin önündeki en büyük engel olan miras; aynı zamanda gelir adaletsizliğini körükleyen en önemli unsurlardan birisi.

Biriktirdiklerimize toplumun yaklaşımı da farklı diğer taraftan.

Biriktirdiği servetten kira, kar vb gelir elde edenler ayıplanıp, sorgulanmaz iken; doktorun 20 dakikalık vizite ücreti tartışma konusu olur çoğunlukla.

Oysa, adam/kadın on yıllardır çabalayıp bilgi biriktirmiştir. Şimdi o çabanın geri dönüşünü alıyordur.

Lafın özü, oğluma önerimdir. Ben fikri sermaye biriktirmeye odaklandım ama, sen servet ve şöhret biriktirmeye odaklan. Günümüz dünya düzeninde ilkinin çok da anlamlı olmadığını gördüm.

Bilabedel, bedava liderlik sırları paylaşımımız devam ediyor. Mail listesine kaydolma, takip etme veya 3 arkadaşınızı yoruma etiketleme gibi şartları da olmadan.

Netflix’te 6 bölümlük dizisinden çıkardığım notların ilk iki bölümünü paylaşmıştım.

Aldığım notların devamı. Leadership 101, Chapter 3.

Özgürce soru sormalarını engelle. Gerekliyse, sadece senin sorulmasını istediğin soruların sorulmasını sağla.

Takipçilerinden mükemmel olmalarını talep et, çıtayı yüksek tut. Mükemmele ulaşmak mümkün olmadığından, henüz o noktaya gelemediklerini düşünerek hep bir suçluluk duygusu içinde olacaklardır. Bu suçluluk duygusu kontrolü elinde tutmanı sağlar.

İnsan doğası anlam arayışı peşindedir. Sürekli olarak kendisine anlamlı gelmeyen şeyleri anlamlandırma çabasındadır. Takipçilerini, diğerlerinden daha fazla bildiğine ve daha iyi anlamlandırabildiğine inandır. Evrenin sırrı ve hayatın anlamı gibi alanlar, kolayca yanlışlanamayacak iddialar için güzel bir oyun alanıdır.

Sana yakın olanlara ayrıcalıklar yarat. Bu sayede herkes sana yakın olmak için çalışacak, bu da etki ve kontrol alanını artıracaktır.

Sorgulamayı engelleyecek klişeler kullan. "Bunu sorguluyorsan daha çok çalışman lazım", "Vizyonumuz konusunda yeterince ciddi olmadığını anlıyorum", "Henüz o seviyeye gelemediğini görüyorum. O seviyeye geldiğinde anlayacaksın." vb retorik hilelere başvur.

Başarısızlık vuku bulduğunda ya da genel anlatını boşa çıkaracak gelişmeler yaşandığında; başarısızlığı veya yanlışını sahiplenme. Hemen değişen duruma uygun yeni bir anlatı uydur.

Takipçilerin gruba aidiyetini artıracak, sana olan bağlılıklarını sağlamlaştıracak semboller ve ritüeller yarat. Sadece grup üyelerinin anlayacağı ayrı bir terminoloji/dil dahi geliştirebilirsin.

İnsanların fırsat kaçırma korkusuna oyna. Birlikte oldukların için gelecekte büyük bir fırsat veya fırsatlar ortaya çıkacağı inancı yarat. Bugün gruba dahil olmayanların, hasat zamanı fırsattan/lardan yararlanamayacağı söylemini pompala.

Seçkin ve çekici takipçilerin olsun. Bunlar senin pazarlama ve halkla ilişkiler konusundaki doğal elçilerindir. Yüksek profilli takipçiler yeni yüksek profilli takipçilerin yolunu açar.

Takipçiler arasında yayılacak şüphe senin için en büyük tehdittir. Şüphe yayma potansiyeli olanları kontrol altına alamıyorsan, en kısa sürede onlardan kurtul.

Netflix’te 6 bölümlük diziyi seyrederken aldığım notların ilk bölümünü bir önceki yazıda paylaşmıştım.

Aldığım notların devamı. Leadership 101, Chapter 2.

Usta manipülatör olarak her kesime oyna. Baştan hedef kitleni sınırlama.

Takipçilerini/müritlerini manipüle edilmiş hissettirmemelisin. Manipüle edilmiş hissederlerse iş biter.

Herkesin katkı vermesini sağla veya katkı sağladıklarını hissettir. Katkı sağlayan ait hisseder.

Daima, sistemin parçası olmuş, arkanı kollayacak birilerini bulundur. Bu iç halka senin kapıkulu askerlerin olacak.

İçeride neler olduğuna ilişkin bilginin, özellikle olumsuz etki yaratacak olanların, dışarıya sızmasını engelleyecek tedbirler al.

Takipçilerini kontrol etmek istiyorsan, kendilerini düşünmemelerini sağla.

Sana hizmet etmelerini sağla. İnsanların beyinlerini kontrol etmenin yolu davranışlarını/hareketlerini kontrol etmekten geçer. Bir şeye ne kadar zaman harcarsa o kadar duygusal olarak yatırım yapmış ve bağlanmış hisseder.

Uymaya, uyum sağlamaya zorla. Bireyselliği yok et. Kişisel tercih özgürlüğü verme. Senin tercihlerin doğrultusunda tek tip olmaya zorla. Aynı tipte görünmelerini, giyinmelerini ve davranmalarını sağla. Sorgulamayı engellemenin, itaat ettirmenin etkili bir yoludur.

Geçmişleriyle bağlarını kopar.

Utandır ve suçlu hissettir. Uyum sağlamayanlar veya sorun çıkaranlar için iyi bir yıldırma yöntemidir.

Grup içinde gruplar olmasını önle. Böl ve yönet. Grup bağlılığı önemli olmakla birlikte, asıl/mutlak bağlılık lidere olmalı. Grup içindeki başka üyelere veya başka küçük gruplara bağlılık tehdittir.

Bütün kartları elinde tutmak için takipçilerinin bütün zayıflıklarını, kusurlarını öğren. Bunun için muhbirlerin olsun.

Tüm bilgiyi elinde tut. Takipçilerinle paylaşma. Bütün bilgi sana ulaşsın ama sen istediğin bilgiyi istediğinle paylaş. Tabi stratejik olarak seç kiminle paylaşacağını.

İşler iyi gitmediğinde geri adım atma. Eli artır, daha fazla risk al. Tehdit ve düşman yarat. Yaklaşan bir tehlike olduğunu düşünen insanları kontrol etmek kolaylaşır.

Tarikat lideri olmak pop ikonu olmakla bazı benzerlikler içerir. Kullan.

Vizyoner olarak başkalarının göremediklerini görebildiğin inancı yarat. Sadece senin görebildiğin bu gerçeklikte kurtuluş vadet.

Netflix’te 6 bölümlük bir dizi. Seyrederken aldığım notları, kendi anlamlandırma süzgecimden geçirdikten sonra paylaşmak istedim.

Tarikat liderliği için yapılan tespit ve verilen önerilerin önemli bir kısmı; hem kurumsal, hem siyasi liderlik için de geçerli bence.

Bedava liderlik sırları paylaşmış oluyorum bir anlamda. Leadership 101

Tarikat nedir?

Özgür düşüncenin bastırıldığı, insanların zihinlerinin yeniden şekillendirildiği, merkezinde güçlü bir liderin bulunduğu gruplardır.

Tarikatların üyelerine asıl sunduğu/sattığı şey; ait olma, senden büyük bir şeyin parçası olma şansıdır. Doğrudan ya da dolaylı, dünyayı daha iyi bir yer yapma fikri vardır çoğunlukla.

Tarikatlar çok çeşitlidir. Dini tarikatlardan, kişisel gelişim tarikatlarına; başarı/kazanım tarikatlarından, maneviyatla ilgili yeni çağ tarikatlarına kadar geniş bir spektrumu kapsar.

İnsanlar kolay cevaplar peşinde koşarlar. İnsanların duymak istediklerini söyle.

Korkulara oyna. Zafiyetlerinden faydalan.

Merkezde senin olduğun bir inanç sistemi yarat. Dogma oluştur.

Küçük bir hakikat parçası bul ve buna önce kendini inandır.

"Dost kazanma ve insanları etkileme sanatı" isimli, best seller, kişisel gelişim kitabı, tarikat lideri adayları için başucu kitabıdır. Satış tekniklerinde veya duygusal manipülasyonda gelişim sağlamak isteyenler için olduğu gibi.

Tarikat lideri olma yolunda ilk adımın kişisel imajını manipüle etmek. İlk denemede başarısız olursan yeni şeyler dene. Olmadı, bir daha. Aynı reklamcılar gibi.

Liderliğin için çarpıcı/dokunaklı bir çıkış/başlangıç hikayesi yarat. Seçilmiş kişi, aydınlanma, kırılma anı vb detayları olan.

Takipçilerine özel bir şey sun. Sunduğun bu şey ile ayrıcalıklı hissetsinler. Bu özel şey ise aslında lider olarak sensin. Sana sahip oldukları, seni takip ettikleri için ayrıcalıklı hissetsinler. Gerek doğrudan temas, hatta senin anlattıklarını dinleme, senin vizyonuna ortak olma vs.

Karizma çok tehlikeli bir şeydir. Mantık devre dışı kalır. Kriterler ve prensipler arka plana atılır. İnsanlar evet demeye başlarlar. Doğuştan gelen bir şey değildir. Karizmanı inşa et.

Bazen başarının anahtarı, içinde bulunduğun dönemi anlamaktır. Çevreyi korumak, kişisel özgürlükler, içe/öze dönüş vs. Dönemi anla ve kendi yararına kullan.

Müritlere/takipçilerine özel olduklarını hissettir.

Müritlerinin/takipçilerinin bağlılık, itaat ve sadakatlerini belirli aralıklarla test et.

Yeni mürit/takipçi kazanmak için, büyük kitlelerin ilgisini çekecek, ses getirecek şeyler yap.

Takipçi/mürit sayısı bankadaki para gibidir. Ne kadar fazlaysa o kadar güçlüsün.

Yardım en ulvi insani erdemlerden birisi.

Amaca hizmet edecek şekilde ihtiyaç duyulduğunda yapılan yardımlara aklı başında kimsenin itiraz etmesi beklenmez/beklenmemelidir.

Hem ülkeler arası hem ülkelerin kendi içlerinde, gelir ve servet dağılımındaki adaletsizliğin giderilmesine yönelik bir emniyet supabı görevi yerine getiriyor bu yardımlar.

Gelelim olumsuz tarafına.

Yardımın sistemik bir hal alması ve büyüklüğünün her geçen gün artıyor olması; düzende bir şeylerin ters gittiğinin, bazı şeylerin yanlış olduğunun ispatı gibi.

Peki, yardımseverler yardıma devam etmek yerine, sorunun asıl kaynağına neden odaklanmıyorlar ?

Yani neden sistemi kaynakları daha adil dağıtacak şekle dönüştürmek için çaba sarf etmiyorlar ?

1) Hakettiklerinden fazlasını aldıklarının farkında olan bir grup, vicdanlarını rahatlatmak için yardım ve sadaka yolunu seçiyor. Fakat sistemin ve kendi pozisyonlarının değişmesini istemiyorlar.

2) Başka bir grup hakettiğinden fazlasını aldığının da bilincinde değil. Yardımı üstünlüklerinin ispatı, başarılı olmalarının teyidi olarak görüyor. Onlar seçilmiş insanlar. Ego tatmini peşindeler.

3) Diğer bir grup, iktidarı ele geçirmenin ve sürdürmenin ana yollarından biri olarak görüyor yardım mekanizmasını. Yardıma muhtaç topluluklar oluşturup veya muhtaç olanları muhtaç bırakıp, oy deposu olarak kullanıyorlar.

Her dönem prim yapan kişisel gelişim aforizmalarından biri daha; "Ne yaparsan yap, en iyisini yap".

Mesaj ilk planda "En iyi olabilirim" şeklinde algılanıyor insan beyni tarafından.

Oysa herhangi bir alanda en iyi bir tane. Bu mesajı satın alan ve uygulayanlardan bir tanesi hariç diğerleri için bu mesaj işe yaramamış olacak.

Evet, en iyi olman olasılık dahilinde. Yine de kendini kandırma. En iyi tanımını eğip, büküp, esnetmez isen; oldukça düşük bir olasılık.

Herhangi bir alanda herkesin en iyi olamayacağı çelişkisinden, kendinin en iyi versiyonu olma perspektifine gelelim.

En iyiyi yapmanın bir maliyeti vardır ve getirisi her zaman ve her durumda maliyetini karşılamayabilir.

Ne yapmalı o zaman ?

Marjinal faydanı (getiri-maliyet) maksimize edeceğin seviyede yap.

Ya da hedef toplam faydanı gerçekleştirebileceğin seviyede yap.

Ya da senden beklenti neyse o seviyede veya biraz üzerinde yap.

İstisnai durumlar hariç, herhangi bir sistem, maksimumda/limitlerde çalışacak şekilde dizayn edilmez.

Gaza gelme!

Ne yapabileceğini görmek, kendi limitlerini test etmek mi istiyorsun ?

Durma!

Marjinal faydanın eksiye döndüğü seviyeleri dahi dene. Sana kalmış.

Şunu da unutma!

Potansiyelini ne kadar verimli kullanırsan o kadar sürdürülebilir olur.

Air filmini seyretmiş olabilirsiniz. Ya da bu paylaşımdan sonra seyretmeyi planlıyor olabilirsiniz.

Paylaşım film hakkında bir eleştiri değil.

Karın korunumu yasasına ilişkin yapmış olduğum 2 nolu paylaşıma güzel bir örnek olduğu için hakkında yazma ihtiyacı hissettim.

Micheal Jordan'ın her yıl Air Jordan satışlarından 400.000.000 USD gelir elde ettiği tahmin ediliyor.

Air Jordan satın alan her tüketici, aslen üründen elde ettiği faydaya herhangi bir katkısı olmayan bir kişiye komisyon ödemek suretiyle bu kişinin zenginleşmesine katkıda bulunuyor.

Tüketici tarafında bir karşılığı olabilir aslında. Bu ürüne sahip olarak kendini özel ve ayrıcalıklı hissetme gibi bir değer yaratıyor olmalı.

Ya da geçmişte başarılı olmuş olan bir sporcunun emeklilikte yıllık 400.000.000 USD pasif gelirine katkıda bulunarak mutlu hissedebilir. 300 USD emekli aylığı ile kendi dar bütçesini denkleştirmeye çalışırken.

Hadi itiraf edeyim. 10 yaşındaki oğlum çok istediği için bir Air Jordan aldım kendisine. Daha öncesinde de lisanslı Fenerbahçe ürünlerine benim algımdaki değerinin iki/üç mislini ödedim birkaç defa.

Algılayabileceği yaşa kadar bu tip irrasyonellikler yapmaya devam edeceğim sanırım.

Şu an bu seviyede bir rasyonellik için erken.

Komisyon konusu fonksiyonu devretmeden araya komisyon/komisyoncu sokulan her iş/gelir modelinde, eninde sonunda komisyon fiyata eklenerek son tüketiciye yansır.

Enerjinin korunumu yasasında toplam enerjinin değişmemesi gibi, kar amaçlı faaliyetlerde karın korunumu yasası geçerli olup, kar değişmez yani sabittir.

Son tüketiciye yansıyan ek komisyonun anlamlı olduğu durumlar, komisyoncunun ürüne ek özellik/fayda sağladığı durumlardır.

Diğer durumlarda, son tüketici aynı ürüne daha fazla ödemek zorunda kalır.

Bir gruba özel indirim yapan ürün ve markadan, eğer indirim yapılan grupta değilseniz uzak durun.

Enerjinin korunumu yasasında toplam enerjinin değişmemesi gibi, kar amaçlı faaliyetlerde karın korunumu yasası geçerli olup, kar değişmez yani sabittir.

Enerjinin korunumu yasasında enerji tür değiştirirken, karın korunumu yasasında karın kaynağı değişir.

Yani, bir grubun indirimi, diğer gruplara bindirim anlamı taşır. Veya en naif ifadeyle, diğerlerine yapılmayan indirim.

Maalesef yarışa eşit şartlarda başlamıyoruz. Ve yine maalesef fırsat eşitliği sadece hoş bir temenniden öteye bir anlam ifade etmiyor bu ülkede.

İstisnalar dışında hepimiz sınıf atlamanın, pastadan aldığımız payı artırmanın peşinde hayatlar sürüyoruz. Saygı görme peşinde koşturuyoruz hayatlarımız boyunca.

Yine eşit değiliz; doğuştan gelen kapasite, yetenek ve fiziksel özelliklerimiz anlamında. Kimimiz daha şanslı doğuştan, kimimiz ise o kadar da şanslı değil.

Bireysel olarak kaydedebileceğimiz gelişim de sınırlı bir hayat boyunca. Geneli yansıtmaktan uzak, göz boyamaya, gerçek görüntüyü perdelemeye yönelik başarı hikayelerinin arkasında farklı bir tablo var büyük çoğunluk için. Doğduğun sosyal çevrenin/sınıfın görünmez duvarlarına çarpıyorsun sürekli.

Ömrün boyunca sağlayabileceğin gelişim, ülkenin sağlayacağı gelişimle paralel seyrediyor büyük çoğunluk için. Ülke gelişip zenginleşiyor ise, sen de gelişip zenginleşiyorsun. Siyaset bu açıdan önemli hepimiz için.

Siyasetin başkaca bir önemi daha var aslen. Sınıfların pastadan ne pay alacağını ve sınıfların toplumsal konumlanmasını belirleme gücüne sahip.

Bir sınıfın refahını azaltıp diğerini artırmanın yanında, bir sınıfın toplumdaki pozisyonunu yükseltirken, bir diğerini düşürebiliyor.

Doktor tarafından azarlanan bir sınıf, doktor dövebilen bir sınıf haline gelebiliyor örneğin.

Sınıf atlayamıyor isen, sınıfını diğer sınıfların üzerinden atlatacak bir iktidar güzel bir çözüm olabilir.

Sayısal olarak çoğunluk isen demokrasi bu imkanı veriyor. Demokrasinin güzelliği veya çirkinliği belki de burada yatıyor.

İktidarın genel ekonomik başarısızlığına rağmen değişmemesinin sebebi burada olmalı.