Nesnel gerçeklikten algıya, oradan bilgiye ve takibinde dile uzanan yolculuğu anlamak için DIKW piramidi faydalı bir çerçeve sunuyor.

İngilizce Data (Veri), Information (Enformasyon), Knowledge (Bilgi) ve Wisdom (Bilgelik) kelimelerinin baş harflerinden oluşuyor. Piramitin tabanında veri var. Hiyerarşik bir yapıda sırayla yukarı doğru tırmanılıyor.

Veri (Data), nesnel gerçekliğe ilişkin bir olguyu veya uyaranı betimleyen işaret veya sinyalleri ifade ediyor. Sayılar, harfler, kelimeler, semboller vb. formlarda karşımıza çıkıyor. Standart hale getirilmiş metriklere referansla tanımlandıkları için yanlış veya doğru değeri alıyorlar. Yorumlanmadıkları sürece bir anlam içermiyorlar. Bu yüzden bilgisayarlarca kolayca işlenebiliyorlar.

Enformasyon (Information), verilere anlam katacak veya amaç veren bağlam eklendiğinde ortaya çıkıyor. Verilerin, temsil ettikleri durumu açıklayacak şekilde; cümleler, fonksiyonlar veya sorular şeklinde organize edilmesiyle hayat buluyor. Enformasyon, kim, ne, nerede benzeri soruların cevabını veriyor çoğunlukla.

Bilgi (Knowledge), çok sayıda enformasyon kaynağının, zamana yaygın bir şekilde bireysel olarak sentezlenerek, kavramsal bir yapıya kavuşturulması veya başka bir ifadeyle kişisel olarak anlamlandırılması ile ulaşılan seviyeyi ifade ediyor. Oluşma aşamasında tecrübe, öngörü ve değerler de devreye giriyor. Çoğunlukla nasıl sorusunun cevabı oluyor. Örtükler ve öznel boyutları var. Nesnel hale getirilebilirlerse enformasyona indirgenmiş oluyorlar.

Bilgelik (Wisdom), bir farkındalık durumu. Paradigma veya ilkeler dizisi olup, nihai bağlam ve referans çerçevesi. Bilgilerin bütünü üzerine sorulan neden sorusunun cevabı ile açıklanabilen büyük resim. Doğru/yanlış, etik/etik olmayan ayrımının yapıldığı seviye. Ulvi amacı (greater good) gerçekleştirmek için yapılması gerekenin cevabı.

DIKW, alt seviyelerin daha üst seviyeler için malzeme veya yapı taşlarını oluşturduğu bir çerçevedir.

Hiyerarşide yukarı çıkmak, yapı taşlarını doğru yöntemlerle sentezleyebilen bir akıl yürütebilme becerisi gerektirir.

Analitik akıl yürütme denilen şey ise, piramitte üst seviyelerde yer alan aşamalardan aşağıya doğru hareket ederek, genellemelerin bileşenlerini ve aralarındaki ilişkileri tespit edebilmekten geçer.

Piramitte yukarı çıkıldıkça, daha fazla bağlama, anlama ve öznelliğe ulaşılması söz konusudur.

Bilgisayarlar klasik kullanımda piramidin ‘Veri’ ve ‘Enformasyon' katmanlarında faaliyet gösteriyorlar. Yapay zeka çalışmaları piramidin ‘Bilgi’ katmanını hedefliyor şu aşamada.

Yapay zekadan sonraki aşama ‘BİLGE ZEKA’ (Wise Intelligence) mı acaba ?