Beyin karşılaştırır.

Benzerlikler ve zıtlıklar üzerine çalışır.

- Olur / Olmaz

- Doğru / Yanlış

- İyi / Kötü

- İşe Yarar / Yaramaz

şeklinde kararlar verir.

Beyni ne kadar çok karşılaştırma yapabileceği doğru kalıp ve şablon ile beslersen, hızlı/otomatik karar verdiği durumlarda o derece doğru değerlendirme yapabilmesi imkanı vermiş olursun.

Öğrenme ve deneyim denilen şey de budur aslında. X ve Y kuşağının daha fazla yaşanmışlık sebebiyle avantajı veya dezavantajı buradadır. Uzun yaşanmışlıklarında doğru şablonlar biriktirenler avantajlıdır.

Çünkü çoğu karar veya yargı anlık olarak; hazır şablon, tecrübe ve eski örneklerle karşılaştırma ile verilir.

Çok nadir durumlarda, zaman harcar, detaylı araştırma yapar, sorgular ve akıl yürütürüz. Bunu yapan Z kuşağı gördüğümüzde, "Hah işte, Z kuşağı gümbür gümbür geliyor..." yorumları yaparız.

Bir şey okuduğumuzda, birisi bir şey söylediğinde veya bir durumla karşılaştığımızda; o an geçmiş tecrübe ve bilgilerimizden beynimize depolanmış veri tabanındaki kalıplarla karşılaştırır; olur/olmaz, doğru/yanlış, iyi/kötü, işe yarar/işe yaramaz değerlendirmesi yaparız.

Bazen duygular, bazen de sezgiler bu karşılaştırma sürecini domine eder. Yani karşılaştırmayı bile doğru yapamaz çarpıtırız.

Hatta bazen duygu eşleştirmesi durum karşılaştırmasının yerini alır. Daha önce bir duygu eşliğinde kaydedilmiş bir durum varsa, benzer duygu yaşanan başka bir durum ile karşılaşıldığında, durum değil duygu eşleştirmesi yapılır. Ve durum önceki durumla benzer olarak değerlendirilir.

X ve Y kuşağında daha fazla yaşanmışlık olduğundan, duygu ve sezgi çarpıtmasının daha çok olması muhtemeldir.

Baştan yanlış ana şablonlarla/kalıplarla başlamamak önemlidir. Çünkü her yeni ayrıntı şablonu, hayat felsefesi denebilecek bu ana şablon üzerine inşa edilir. Belki Z kuşağı burada avantajlıdır.

Örneğin, "Şeyhim/liderim öyle istiyor/söylüyor. Ait olduğum gruptaki insanlar bu duruma böyle yaklaşır. " ana şablonu ile işe başladığında, sonrasında doğru ayrıntı şablonlar üretmen mümkün olmaz veya olursa da olsa olsa şanstır.

Ana şablon sorgulama şablonu olmalı. Birine biat eden, onun her söylediğini kabul eden, grup kimliği ile karar alan, tek şablonla olayı çözmüş olur. Kolaycı bir yöntemdir. Teslimiyettir. Böyle bir hayatı yaşamak bana göre çok anlamlı değildir.

Ana şablon dışında, ayrıntı düzeyinde de şablonlar çalışır. Yanlış şablonları doğru olarak kaydetmek sıkıntı yaratır.

Gerçekte öyle olmayan bir süreci veya ilişkiler ağını öyleymiş gibi kaydedersen, beyin karşılaştığı yeni durum ile kaydedilmiş yanlış şablonu karşılaştıracak ve benzerlikler bulursa olur onayı verecektir.

Ya da olan bir durumu, mümkün olmayan bir şablon olarak kaydeden beyin, olası benzer bir durumu mümkün değil diye yorumlayacaktır.

Yanlış şablonlar, yeni yanlış şablonların da yolunu açar. O yüzden erken yaş eğitiminde eleştirel düşünme/rasyonellik kritiktir.

Neticede, X Y Z, iki grup var. Sorgulayan ve sorgulamayan.