Gasp, silahla yaralama, yasaklı madde bulundurma veya hırsızlık. Fail suçlu bulunduğunda alacağı cezanın duruşmaya hangi hakimin baktığına göre değişmemesi gerekir, değil mi ?

Aynı suçtan hüküm giyen bir kişinin 2 yıl ceza alırken, bir diğerinin 10 yıla mahkum edilmesi son derece garip bir durumdur. Hatta aynı suçtan suçlu bulunan bir diğer kişinin salıverilmesi durumu daha da tuhaf kılacaktır.

Gerçek hayatta olmayacak, varsayımsal bir durumdan bahsetmiyorum.

Yargının veya yargıçın takdiri konusunun adalet duygusu üzerinde yarattığı tahribat 1970'li yıllarda ABD'de sorgulanmaya başlıyor.

1973 yılında kendisi de bir yargıç olan Marvin Frankel kamuoyunun dikkatini yargı kararlarındaki yüksek parazit (noise) konusuna çekmeyi başarıyor.

Frankel'ın söylemleri ve örnekleri oldukça çarpıcı olmasına rağmen, büyük veriye dair analizler içermiyor.

İlk veriye dayalı analizi kendisi yapıyor bu arada. Çok sayıda analiz ve çalışma yapılıyor peşi sıra.

208 federal yargıçın yer aldığı ve varsayımsal davanın değerlendirildiği bir çalışmada; ortalama hapis cezası 8 yıl 6 ay olurken, en az ceza veren hakim 1 yıl 1 aya hükmetmiş, bir hakim ise müebbet hapis cezasına karar vermiş.

Çalışma ve istatistiki analizlerle cezai yargı kararlarında ortaya konulan bu yüksek parazit (noise), 1975 yılında ilk yargı reform tasarısının senatoya sunumu ve reddi ile sonuçlanmış. Takip eden yıllarda sürekli reddedilen reform en son 1984 yılında kabul edilmiş.

Reform ile ceza yargısı kararlarındaki parazit (noise) konusunda önemli gelişmeler kaydedilmiş.

Reform ile getirilen yönergeler hareket alanlarını daralttığı için olacak, yargıçlardan büyük oranda tepki görmüş. 2005 yılında yüksek mahkeme yönergelerin yol gösterici olduğunu belirterek reformu iptal etmiş.

Lafın özü, adaletin davanıza hangi hakimin atandığına bağlı olarak tecelli etmesi gibi bir durum söz konusu. Mutlak iktidarı ele geçirmenin yolu da kendi hakimlerinizi görevlendirmekten geçiyor.

Hukuka ve adalete güvenenler için farklı bir bakış açısı olsun.

Yazı konusu kanıt/örnekler "Noise - Daniel Kahneman, Olivier Sibony, Cass R. Sunstein" kitabından alınmıştır.