Borsadaki yeni rallinin ipuçlarını görenlerden misiniz ?

Yoksa, yeni krizin göstergelerini fark edenlerden mi ?

Veri setleri veya olay serileri içerisinde rasgele gerçekleşen kümelenme veya sıralanmaları, anlamlı ilişki veya örüntü setleri olarak yorumlamaya verilen isim ‘Clustering Illusion’.

Aslen beynimizin temel çalışma prensiplerinden biri olan örüntü/desen tanımlama (Pattern Recognition) özelliğinin yan etkisi.

Çağlar boyunca, hayatta kalabilme adına; objelerin veya ana görüntülerin içerisinde olmayan şekilleri görmeye, aslen tehdit/fırsat içermeyen örüntüleri tehdit/fırsat olarak algılamaya yönelik programlanmışız.

Özellikle ‘Yanlış Pozitif’ (False Positive) maliyeti, ‘Yanlış Negatif’ (False Negative) maliyetinden düşükse; bu özellik bireysel öğrenme sürecimizde daha da güçleniyor.

Belli bir kıyafetiniz (bluz, kravat vs) ile sürekli olumlu sonuçları eşleştirdiğiniz bir durum düşünün. Önemli bir iş görüşmesi ile ilgili;

-      Yanlış pozitif – İşe yaramıyordur ama giyerim (maliyet düşük)

-      Yanlış negatif – İşe yarıyordur ama giymem (maliyet yüksek)

Ya işe yarıyorsa ? Giyerek ne kaybederim ki ?

Ülkemizde batıl inanç diye tanımlanan inanışlar ve totem yapma denilen uygulamalar aslen bu illüzyonun sonuçlarıdır.

Meyve, sebze, yiyecek ve hayvanlar üzerinde kutsal figürler veya yazılar olduğuna ilişkin medyada yer bulan örneklere de sıkça rastlanır.

'Olmayanı görmeye programlanmışız' ifadesinin açılımı aslen şu.

Çalıların arasında saklanan yırtıcıya benzeyen bir şekil fark eden atalarımızı düşünün. Her on durumdan dokuzunda, aslında çalıların karmaşık görüntüsü arka planda bir yırtıcı içermiyor.

Yapması gereken hemen kaçmaya başlamak. Böyle bir görüntü ile karşılaştığında;

- 'Nasılsa % 90 yırtıcı değildir' şeklinde düşünen ya da

- 'Emin olmak için dur biraz daha yakından bakayım'

demiş olan atalarımızın torunlarının bugün dünya üzerinde yaşıyor olma ihtimali evrimsel olarak yok.